Thông tư 41 có làm khó HTX?

Để thực hiện các Quyết định số 491 ngày 16/4/2009 và số 342 ngày 20/2/2013 của Thủ tướng Chính phủ ban hành, sửa đổi Bộ tiêu chí quốc gia NTM, ngày 4/10/2013, Bộ NN&PTNT ra Thông tư số 41/2013/TT-BNNPTNT để hướng dẫn thực hiện 19 tiêu chí NTM. Tại Chương II "Phương pháp xác định các tiêu chí đạt chuẩn", Điều 17 về hình thức tổ chức sản xuất (tiêu chí 13) có quy định như sau:
1. Xã được công nhận đạt tiêu chí về hình thức tổ chức sản xuất khi có ít nhất 1 HTX hoặc tổ hợp tác (THT) có đăng ký, hoạt động đạt hiệu quả trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ theo Luật, có hợp đồng liên kết với doanh nghiệp. 

2. Giải thích từ ngữ: 

a) HTX hoạt động có hiệu quả khi đảm bảo 3 yêu cầu: 

- Được thành lập và hoạt động theo quy định của Luật HTX 2012.
- Tổ chức được ít nhất 1 loại dịch vụ cơ bản, thiết yếu theo đặc điểm từng vùng phục vụ thành viên HTX và người dân trên địa bàn.
- Kinh doanh có lãi liên tục trong 3 năm liền kề (trường hợp mới thành lập thì cũng phải đủ 2 năm liền kề có lãi liên tục). 

b) THT hoạt động có hiệu quả bảo đảm 2 yêu cầu: 

- Thành lập, tổ chức, quản lý và hoạt động theo đúng quy định tại Nghị định số 151/2007/NĐ-CP ngày 10/10/2007 của Chính phủ và Thông tư số 04/2008/TT-BKH ngày 9/7/2008 của Bộ KH&ĐT.
- Hoạt động sản xuất kinh doanh có lãi liên tục trong 3 năm liền kề, được UBND xã xác nhận (trường hợp mới thành lập thì cũng phải đủ 2 năm liên tục có lãi). 

c) Liên kết giữa hộ nông dân (hoặc THT, HTX) với doanh nghiệp, tổ chức khoa học hoặc nhà khoa học lâu dài là có hợp đồng được ký kết giữa các bên và thực hiện có hiệu quả các khâu sản xuất - chế biến - tiêu thụ nông sản với thời hạn tối thiểu 3 năm.  

Phản hồi từ Liên minh HTX một số tỉnh, thành đều khẳng định, nếu theo đúng Thông tư 41, chắc chắn 100% HTX trên cả nước tính đến thời điểm hiện nay đều không đạt tiêu chí 13 (!) Bởi Luật HTX 2012 có hiệu lực từ 1/7/2013, gần 5 tháng nay, việc củng cố HTX hiện có và thành lập mới HTX trên cả nước vẫn "đóng băng", vì phải ngóng đợi Nghị định hướng dẫn thi hành Luật, thế nên không HTX nào có thể đạt quy định "Được thành lập và hoạt động theo quy định của Luật HTX 2012". 

Hơn nữa, nếu HTX chưa được chuyển đổi, hoặc HTX chưa được cấp thẩm quyền nào công nhận thành lập mới theo Luật 2012, thì theo mục a, khoản 2, Điều 17 của Thông tư 41 nêu trên không biết lấy mốc thời gian nào để xem xét "3 năm" hay "2 năm" kinh doanh liên tục có lãi (?) 

Từ một góc nhìn khác, Liên minh HTX các địa phương còn phân tích Thông tư 41 thực hiện "vừa khó, vừa dễ" với chính quyền cấp xã. Trên thực tế, khi Bí thư, Chủ tịch các xã đang chạy đua thành tích "cán đích NTM", nếu thấy củng cố HTX khó quá, họ sẽ bỏ qua ngay mô hình HTX để tập trung sang THT - loại hình thật dễ làm vì chỉ cần chọn 1 THT kiểu "gà nòi" trong vô số THT rất sẵn đang hoạt động tự phát ở các vùng quê.

Khu vực HTX cả nước vừa được soi sáng từ Kết luận 56 của Bộ Chính trị, trong đó chỉ rõ nguyên nhân HTX 10 năm qua chưa thoát khỏi thực trạng yếu kém kéo dài một phần lớn do trách nhiệm cấp ủy, chính quyền xã thiếu quan tâm. Theo đó, đứng trước áp lực tiến độ "cán đích NTM" ở hầu hết các xã xây dựng NTM giai đoạn 2011 - 2015, nhiều ý kiến lo ngại Thông tư 41 khi vận dụng đến cấp xã tất yếu dẫn đến hệ quả HTX tiếp tục yếu kém, như 5 năm hay 10 năm trước, nguy cơ nhãn tiền đang và sẽ tác động đến sức bền vững của cuộc vận động lớn chung tay xây dựng NTM.